De arbeidsdeal van gemiste kansen: de vierdagenwerkweek

Vol verwachting klopte ons hart. Welzijn stond al langer met stip op één bij heel wat beleidsmakers en het kon dan ook niet anders dan dat de arbeidsdeal eindelijk op zijn minst een aanzet tot doorbraak ging betekenen om welzijn van wat broodnodig extra zuurstof te voorzien. Het theoretisch goedbedoelde model staat immers nog te vaak ver af van de reële noden op de werkvloer. De werkbaarheidcheques deden al een flinke duit in het zakje, maar er is al langer nood aan meer.

Twee pijlers van de arbeidsdeal deden ons alvast een vreugdesprongetje maken:

• De vierdagenwerkweek
• Recht op deconnectie

Dat vreugdesprongetje veranderde echter al snel in een macabere dans wanneer we de wettekst wat nader bestudeerden. In deze eerste blog van een tweeluik schetsen we de eerste joekel van een gemiste kans, namelijk die van de vierdagenwerkweek.

Succesvolle experimenten

Enkele van onze buurlanden experimenteren ondertussen al een heel eind met een vierdagenwerkweek. Ook exotischere bestemmingen zijn er bewust mee aan de slag. Zo testte Microsoft in de zomer van 2019 in Japan wat het effect zou zijn van een vierdagenwerkweek. Twintig procent minder werktijd per week leverde indrukwekkende conclusies op:

• 40% meer productiviteit.
• 25% minder absenteïsme.
• 92% van de medewerkers rapporteerde dit werkregime bijzonder te appreciëren.

Een mooi, misschien wel onverwachts extraatje is dat ook de planeet er wel bij vaart omdat de vierdagenwerkweek ook bleek te leiden tot 23% minder verbruik van elektriciteit.

In het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten tonen recentere experimenten eveneens wat de voordelen zijn van een 32-urenweek, zowel voor de medewerkers als voor de werkgevers. Zowel de deelnemende bedrijven als hun medewerkers melden dat zij uiterst tevreden zijn met hun prestaties, productiviteit en hun algemene ervaring. Voor de bedrijven toonden relevante cijfers een hoge mate van succes:

• De inkomsten stegen met ongeveer 8% tijdens de proef, en was 37,55% hoger in vergelijking met dezelfde periode in 2021.
• De aanwerving steeg.
• Het ziekteverzuim daalde significant
• Het verloop daalde licht.

Verder rapporteerden medewerkers dat ze minder gestrest en minder opgebrand waren. Ze scoorden hun fysieke en mentale gezondheid beduidend hoger. Dit was ongetwijfeld voor een groot deel te verklaren doordat ze meer tijd konden besteden aan lichaamsbeweging. Hun gevoel van tevredenheid verbeterde, zowel in het algemeen als op het werk. Hun zelfrapportage van werkprestaties ging aanzienlijk omhoog, maar niet omdat ze versneld of harder gingen werken.

Positieve eindconclusie

Het meest sprekende cijfer van allemaal lezen we in de eindconclusie van het rapport: 70% van de respondenten in de steekproef vertelde namelijk dat ze bij hun volgende baan 10 tot 50% meer loon zouden vragen om terug te gaan naar een 5 daags schema. Dertien procent zei dat ze meer dan 50% nodig zouden hebben. En 13% zei dat geen enkele hoeveelheid geld hen zou kunnen overtuigen om de vier week op te geven.

Het mag duidelijk zijn dat dit een sterk signaal is voor werkgevers dat de bijna honderdjarige vijfdaagse werkweek van 36 à 40 uren hoog tijd plaats moet maken voor een 32 uren werkweek.

Ook in België

Eindelijk neemt ook België de autosnelweg naar meer welzijn door de vierdagenweek te implementeren, MAAR … we missen een joekel van een bocht door het aantal werkuren niet te reduceren. Op deze manier lijkt het alleen maar of er ruimte ontstaat voor meer welzijn terwijl we net het tegenovergestelde bereiken.

Heb je ooit al met iemand gesproken die vier vijfden ging werken om meer me-time te hebben? De ervaring leert al snel dat er net meer stress ontstaat, zowel professioneel als privé. Via wetenschappelijk onderzoek weten we bovendien al langer wat voor negatieve effecten lange(re) werkdagen kunnen hebben op de gezondheid, zowel fysiek als mentaal.

Ook in de landen die er wel in slagen om het werkregime te doen afslanken zonder aan het loon te raken, heerste er oorspronkelijk de remmende overtuiging dat dat niet mogelijk zou zijn. De realiteit toont ondertussen het tegendeel. De gulden regel hiervoor blijkt 100-80-100 te zijn: 100% loon voor 80% werken als je maar 100% productief blijkt. Contradictorisch misschien op het eerste zicht, maar met de woorden van Amerikaans componist Leonard Bernstein in het achterhoofd krijg je onmiddellijk een andere kijk op de zaak: “Wat je nodig hebt om grootse dingen te verwezenlijken, is een plan en net niet genoeg tijd.”

Productiviteit

Productiviteit moet de centrale focus blijven om een vierdagenwerkweek met minder werkuren te kunnen blijven betalen aan een voltijds loon, maar daarnaast is ook communicatie een cruciale factor. Leidinggevenden moeten een vinger aan de pols houden van de medewerkers om te ontdekken of het werk haalbaar blijft in de beschikbare tijd. Door regelmatig hierover in gesprek te gaan, kan er tijdig bijgestuurd worden indien nodig. Door de extra vrije tijd die vrijkomt, blijkt dit zelden het geval, maar het overleg is vooral belangrijk om geen slachtoffer te worden van “de perceptie” van tijdsgebrek door de minder beschikbare tijd.

In de meeste experimenten rapporteren de meeste medewerkers dat ze wel een uurtje van hun vrije tijd opofferen om een snelle blik op hun e-mails te werpen zodat ze na hun extra vrije dag niet overstelpt worden door ontelbare onbehandelde mails. Dit blijken ze er graag voor over te hebben en doen ze uit eigen beweging.

Veel van de beschikbare tijd in de klassieke vijfdagenwerkweek gaat op aan vergaderingen. Niet zelden hoor je hoe er luidop vraagtekens worden geplaatst bij de veelheid aan en de duurtijd van meetings. In een vierdagenwerkweek vraagt de vergadercultuur om een andere aanpak. Vergadertijd moet je durven inkrimpen met meetings die maximum een half uur duren volgens de ervaringen van Microsoft Japan. Zo kom je tot efficiënt overleg en optimaal tijdsgebruik.

Modetrend

Het idee van de vierdagenwerkweek is absoluut geen modetrend die als zot idee uit de lucht is komen vallen. In 2018 las Nieuw-Zeelands ondernemer Andrew Barnes een Britse economische studie die aantoonde dat werknemers gemiddeld slechts 2,5u productief zijn per dag.

Hierdoor getriggerd, nodigde Barnes zijn toenmalig financieel bedrijf uit om een pilootproject te draaien en slechts 4 dagen per week te werken voor een voltijds loon. Na twee maanden beslisten ze om er een permanente realiteit van te maken omdat ze merkten hoe de productiviteit met 20% steeg. Hun inkomsten, winst en kwaliteit in dienstverlening bleken nog steeds de gewenste normen te bereiken. Op deze manier haalde Barnes de wereldpers en inspireerde hij bedrijven over de hele planeet. De Belgische regering bleek helaas niet tot de geïnspireerden te horen of misschien hoorden ze de klok wel luiden, maar misten ze – helaas – de klepel…