De échte vierdagenwerkweek: een waslijst aan voordelen

Een steeds verder groeiende lijst aan landen hebben de afgelopen jaren pilootprojecten gevoerd omtrent de echte vierdagenwerkweek: 32 uur presteren op 4 dagen in ruil voor een verloning van 5 dagen. Ijsland, Nieuw Zeeland, Japan, het Verenigd Koninkrijk, Australië, de VS, Canada en Portugal rapporteren stuk voor stuk indrukwekkende resultaten. Ook enkele specifieke organisaties zoals Friday Pulse en Happy hebben het systeem uitgetest en zijn er zelfs blijvend op overgeschakeld.

In het licht van de pandemie en de huidige uitdagingen op de arbeidsmarkt past dit concept natuurlijk in een heel nieuwe kijk op werk (en leven).  Het idee? Werknemers werken 32 uur gedurende 4 dagen per week, waarbij ze hetzelfde loon verdienen als een full time job van 5 dagen. De meest frappante – en misschien op het eerste zicht onlogische – conclusie? De workload blijft gelijk en de productiviteit neemt sterk toe!

Hoe dat in elkaar zit, een blik op de meest veelbelovende resultaten en waar de efficiëntie-omslag dan vandaan komt duiden we in dit blogartikel, net als een kritische noot en het verschil omtrent de aanpak uit de Belgische arbeidsdeal.

Indrukwekkende resultaten

Elk pilootproject heeft natuurlijk eigen parameters, waardoor de concrete cijfers en resultaten verschillen, maar we zien dat er zich steeds zeer gelijkaardige positieve effecten afspelen op meerdere domeinen, voor medewerkers, organisaties én samenleving. Om toch een kwantificering te geven is het onderstaande overzicht aangevuld met een greep uit enkele van de cijfers uit de testprojecten uit de verschillende landen en de overkoepelende blik van 4 Day Week Global.

De gerapporteerde voordelen voor individuele medewerkers zijn vrij logisch, en een rechtstreeks effect van de extra dag ‘vrije tijd’ per week:

• Verbeterd fysiek en mentaal welzijn: 40% van de medewerkers rapporteerden minder stress, 69% minder burn-out, 59% minder negatieve emoties en 39% minder angsten. 45% van de medewerkers voelden minder vermoeidheid en 40% had minder slaapproblemen (US en Canada). In Australië bleek specifiek dat 36% vaker en meer ging bewegen per week (gemiddeld +20 min).
• Positievere werk-invulling: Meer werktevredendheid, werkplezier, motivatie, betere moraal en meer werkgeluk volgens Japan, FridayPulse en de UK trial.
• Betere work-life balans: 73% van de medewerkers bleek meer tevreden met hoe ze hun tijd konden spenderen, 60% kon een beter evenwicht vinden met hun familiale en zorg-verantwoordelijkheden en 62% bevestigde dat werk makkelijker te combineren was met hun sociaal leven en hobbies (UK).
• Betere werkprestaties: Het verbeterde welzijn en (werk)geluksgevoel leidde volgens Nik Marks van FridayPulse tot meer persoonlijke productiviteit door verhoogde focus. Ook Nieuw-Zeeland rapporteerde dat medewerkers meer uitdaging, engagement, kracht en eigenwaarde voelden en de US en Canada meldden eveneens een grote toename in zelf-gerapporteerde productiviteit, waarvan een toename van 57% in het huidige werkvermogen van werknemers vergeleken met hun ‘beste werkprestatie ooit’.

Dat dit zich dan ook vertaalt tot heel wat voordelen voor de organisatie mag niet verbazen:

• Stabiele tot zelfs verbeterde productiviteit in IJsland, Japan en het VK.
• Hogere efficiëntie en 35% meer omzet, minder verloop en ziekteverzuim in het VK en tevens minder overuren volgens 4 Day Week Global rapport.

Niet alleen werknemer en werkgever hebben baat bij dit systeem, er zijn ook maatschappelijke voordelen op vlak van duurzaamheid. Enerzijds zijn er lagere kosten voor bijvoorbeeld elektriciteit en printen door de lagere bezetting (resp -23% en -59% volgens de pilot in Japan) en een verlaagde frequentie en duur van het woon-werk verkeer. De pilootprojecten zien echter ook meer milieuvriendelijk gedrag ontstaan vanwege de ‘mentale’ ruimte die vrijkomt (zoals recycleren, de aankoop van meer ecologische producten, meer wandelen en fietsen in plaats van autorijden,…).

Verrassende bronnen van productiviteit

Al deze verbeterde prestaties en voordelen moeten toch ergens vandaan komen? Simon Ursell, de managing director van één van de deelnemende organisaties in het VK formuleerde het als volgt: “Veel mensen realiseren zich niet hoeveel tijd we verspillen op het werk”. Zijn kanttekening is dat er nood is aan creativiteit én een andere manier van werken om de uitdaging aan te gaan.

Deze setting nodigt uit om na te denken hoe je met 20% minder werktijd toch hetzelfde resultaat kan neerzetten. De grootste efficiëntiewinst kan gevonden worden in de volgende domeinen:

• Minder en efficiënter vergaderen door betere communicatie en betere (agenda)voorbereiding.
• Beter tijd-, energie- en prioriteitenmanagement, meer inzetten op flow en focustijd en het elimineren van werkgerelateerde stoorzenders, uitstelgedrag en tijdsverspillers.
• De ondersteuning van technologische tools en platformen om taken te automatiseren en de menselijke toegevoegde waarde te optimaliseren.
• Duidelijke communicatie over doelstellingen en verwachtingen doet effectiever teamwork en workflow ontstaan. De uitdaging om met 1 dag minder per week toch hetzelfde werk te verzetten nodigt uit tot meer durf, openheid en overleg rond het delegeren van taken en de zoektocht naar de meest compatibele samenwerking en het inzetten van sterktes en talenten op de juiste plek.
• Meer autonomie en meer vertrouwen geeft medewerkers meer verantwoordelijkheid en controle over hun eigen werkschema, iets wat ook al in eerder onderzoek als stevige motivatie, engagement en productiviteitsbooster naar boven kwam.
• Het versterkte mentale en fysieke welzijn en de betere werk-privé balans zorgt ervoor dat medewerkers zich meer uitgerust, veerkrachtiger en energieker voelen en dus met meer goesting, positiviteit, focus en creativiteit kunnen werken.

De vierdagenwerkweek in België

Ook de Belgische regering ging eind 2022 aan de slag met het concept van de vierdagenwerkweek in het kader van de arbeidsdeal, maar gaf hier een iets andere invulling aan dan de internationale 32 uur op 4 dagen aanpak. Werknemers met interesse kunnen bij hun werkgever aanvragen om over te stappen op 4 werkdagen van 9.5 uur per dag, naast de klassieke 8 uur per dag gedurende 5 dagen. Dit betekent dat ze in wezen hetzelfde aantal werkuren zullen behouden, maar de vrijheid hebben om te kiezen voor langere werkdagen in ruil voor een extra vrije dag per week.

Het geeft mensen en bedrijven inderdaad iets meer vrijheid om hun tijd anders in te delen, maar zowel werkgevers als werknemers blijken niet bepaald warm te lopen voor deze nieuwe optie. Volgens een recente studie van Acerta is 6/10 van de werkende Belgen momenteel geen voorstander van de vierdagenwerkweek en ook volgens een onderzoek van SD Worx gelooft slechts 1 op 5 van de Vlaamse kmo’s (21%) dat dit sterk kan bijdragen tot het aantrekken en behouden van medewerkers. Zes maanden na de invoering van de voltijdse vierdagenwerkweek blijkt dat zo’n 6% van de Vlaamse kmo’s deze nieuwe vorm van flexibilisering hebben ingevoerd.

Bedrijven vrezen daarenboven dat de nieuwe verkorte werkweek administratieve en organisatorische problemen met zich mee kan brengen, terwijl de vakbonden vrezen dat de werkdruk voor werknemers de rest van de week alleen maar zal toenemen. Verschillende onderzoeken lijken deze bezorgdheid te bevestigen, zeker als je weet dat in de Belgische vierdagenweek een werkdag al snel een uur of 10 zal bedragen.

Welke verhoogde risico’s zien we op vlak van gezondheid met lange(re) werkdagen?

• Meer dan 10 uur per dag werken wordt in verband gebracht met een 60 procent hoger risico op cardiovasculaire problemen.
• Mensen die 11 uur of meer werken op 1 dag, hebben een verhoogd risico op depressie.

Onderzoek, zoals deze samenvatting en deze studie uit het International Journal of Environmental Research and Public Health, tonen aan dat lange werkdagen tot heel wat gezondheidsrisico’s, meer vermoeidheid en net lagere productiviteit kunnen leiden. Wanneer medewerkers gedurende die 4 dagen inclusief een gemiddelde pendeltijd straks 12 uur van huis weg zijn, mag dit niet tot een terugslageffect leiden waarbij men een extra dag in de lappenmand ligt om te recupereren van de bijkomende inspanning.

Voor we het weten, zitten we zo van de regen in de drop en dat kan absoluut niet de bedoeling zijn. Bij Tryangle zijn we steeds op zoek naar de positieve kant en weigeren we mensen voor nog grotere vuren te stellen. Kan het geen opportuniteit zijn om die verhoogde productiviteit (zoals duidelijk blijkt in de vierdagenwerkweek pilots met 32 uur) te belonen met een volledig loon en daar het toegenomen welzijn, engagement en waarderingsgevoel uit voort te zien vloeien, bovenop alle voordelen van de extra vrije dag?

Potentiële mismatch

Helaas houdt de Belgische regering vast aan 4 langere dagen, iets wat zelfs contraproductief kan zijn. Immers, net als de limiet op onze fysieke mogelijkheden, is ook het menselijk brein beperkt in de capaciteiten voor wilskracht, flow en focus gedurende een dag, waarna recuperatie nodig is om de batterijen terug op te laden.

De veranderende kijk op werk en de evolutie van technologie en maatschappij zal hier zeker nog voor een boeiende zoektocht naar antwoorden en creatieve oplossingen zorgen. De technologische revolutie, de stress- en burn-out epidemie én de coronacrisis hebben steeds meer mensen aan het denken gezet omtrent wat belangrijk is. Wat duidelijk is, is dat steeds meer mensen een stevige mismatch voelen tussen de manier waarop we werk soms invullen en de hoeveelheid tijd die we spenderen aan het werk versus de tijd die we spenderen aan vrienden, familie en hobby’s. De vierdagenwerkweek heeft op dit vlak dus heel wat potentieel om als maatschappij een nieuwe, kwalitatieve en duurzame weg in te slaan.