Stress heeft flink wat positieve kanten. Echter, enkel wanneer na een korte periode van stress weer voldoende kan hersteld worden. (Wat stress precies is en waarom die recuperatie nodig is, kan je ontdekken in ons vorige blogartikel.) Het mag echter duidelijk zijn dat te veel stress heel wat problemen kan veroorzaken. En ziek worden heeft een mens natuurlijk liever niet. Het is dus belangrijk om ongezonde stress snel op te sporen en erger te voorkomen. In dit artikel beantwoorden we voor jou de vraag: hoe herken je ongezonde stress?
De kanarie geeft het aan
Laten we beginnen bij stap één. Ons lichaam heeft ingebouwde sensoren die ons ruim op tijd het signaal geven wanneer we stress beginnen opstapelen. Het staat in onze hedendaagse maatschappij echter nogal stoer om “niet op te geven” en “niet bij het minste kuchje thuis te blijven”. Wilskracht en doorzettingsvermogen kunnen inderdaad nuttige en gewaardeerde eigenschappen zijn, maar misschien zijn we wel wat te veel doorgeslagen naar de andere kant. We schuiven soms met brede de glimlach en de beste bedoelingen subtiele lichamelijke signalen opzij, zonder dat we beseffen dat we zo in het rood gaan van onze energierekening. Qua langetermijnstrategie is dat dus niet echt een strak plan.
Ons lichaam kan eigenlijk perfect werken zoals de gekende kanarie in de koolmijn. Het geeft ons immers altijd – weliswaar subtiel – te kennen wat we precies nodig hebben. Net zoals het honger of dorstgevoel, probeert ons lichaam ook duidelijk te maken wanneer we even rust moeten nemen en weer moeten bijtanken. Soms negeren we bepaalde signalen bewust, zoals wanneer we bijvoorbeeld toch nog even een tandje bijsteken om die deadline te halen en snel een broodje ongezond naar binnen proppen achter het computerscherm. Soms zitten we zo in ons hoofd, in stress of in the zone, dat we het hongersignaal niet eens opmerken en we gewoonweg vergeten te eten. Net als het alarmbelletje ‘honger’ gaan er ook op andere vlakken vlaggetjes de hoogte in die we bewust of onbewust kunnen negeren, met alle gevolgen vandien.
Pas als de stress is uitgewerkt
De stressklachten steken typisch pas op in rustige periodes. Je voelt je échte vermoeidheid pas ’s avonds na het werk. Of tijdens de vakantie laat je immuunsysteem het afweten en word je geveld door een zware verkoudheid. Kortom, het lijkt wel of je allergisch bent geworden aan vakantie?!
Wanneer je even stilvalt, komen de klachten pas echt tot uiting omdat de productie van cortisol ook stopt. dit stresshormoon zorgt ervoor dat je pijnprikkels minder sterk ervaart, dus wanneer de productie ervan stilvalt, komen de pijnprikkels terug sterker binnen Net daarom is het zo belangrijk om proactief stress-symptomen tegen te gaan. Door bewust af en toe op de rem te gaan staan, rust te nemen, weer op te laden en zo het saldo op je energierekening tijdig terug aan te vullen.
Ze zijn niet altijd makkelijk te herkennen, dus we nemen de typische stresssignalen hier nog eens even onder de loep.
Typische fysieke, psychische en cognitieve stress signalen
De meest voorkomende stresssignalen worden vaak ingedeeld in drie categorieën. We geven hier een paar ‘klassieke’ voorbeelden:
- Lichamelijk: vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn, maagklachten, eetproblemen, slaapproblemen, bloeddrukproblemen, hartkloppingen, …
- Psychisch: gespannen gevoel, prikkelbaarheid, ongeduld, emotionaliteit, rusteloosheid, neerslachtigheid, laag zelfbeeld, …
- Cognitief: fouten maken, concentratieproblemen, geheugenproblemen, piekergedrag, besluiteloosheid, minder creativiteit, geen oplossingen meer kunnen bedenken, …
Wanneer je deze signalen opmerkt, begrijp wat je lichaam je wil duidelijk maken, namelijk dat je recuperatie nodig hebt. Doorzetten en “niet opgeven” kan in dit geval een minder positief effect hebben. Door dergelijke signalen te (blijven) negeren, kunnen later steeds meer en steeds ernstigere klachten de kop opsteken. Het metertje zal blijven in het rood gaan, net zolang tot je de batterijen weer hebt kunnen opladen.
Als we in gemiddelden willen spreken, kunnen we het artikel hier ongeveer afronden, maar jij bent niet gemiddeld – gelukkig maar!
Verandering
De vraag is ‘hoe vertaalt ongezonde stress zich in jouw lichaam?’, want iedereen is anders. Heb bij deze vraag vooral oog voor wat er mogelijks veranderd is in vergelijking met jouw normale modus.
Een voorbeeld:
Hoofdpijn is natuurlijk niet per sé stressgerelateerd wanneer jij een zwaar ongeval hebt gehad en een schedelbreuk later een migrainepatiënt bent geworden. Als jij echter zelden of nooit hoofdpijn hebt en je stelt vast dat je de laatste dagen of weken toch vaker naar een pijnstiller grijpt om dat zeurende gevoel onder je hersenpan te verjagen, dan kan dat wel een stressalarmbelletje zijn.
(Gedrags)veranderingen kunnen zich op dezelfde 3 niveaus afspelen
- Op fysiek vlak kan het opvallen dat je collega vaker ziek is en met meer kwaaltjes lijkt te kampen. Of dat hij of zij überhaupt gewoon vaker afwezig is.
- Psychische veranderingen zijn vaak te herkennen aan een gewijzigde manier van communiceren. Een aantal voorbeelden: De eeuwige optimist begint zich plots overwegend negatief uit te laten. De collega die overliep van zin in vernieuwing is de laatste weken een lastige dwarsligger geworden. Het eeuwig luisterende oor neemt tegenwoordig zelfs geen minuutje pauze meer wegens “werk, werk, werk”. Het sociale beest van het team dat zich plots zoveel mogelijk begint af te zonderen heeft misschien wel nood aan een open gesprek over zijn stressniveau…
- Op cognitief vlak zijn de uitspringers dat jouw normaal heel goed presterende collega nu een geheugen als een zeef lijkt te hebben en véél meer steken laat vallen dan anders. Concentratieverlies en ongevalletjes zijn tekenen aan de wand dat er iets niet snor zit.
Oplettendheid kan anderen helpen
Hou je ogen dus open voor verandering, zowel bij jezelf als bij je collega’s. Mensen uit de dichte omgeving merken doorgaans sneller gedragsveranderingen op, dan iemand dat bij zichzelf vaststelt. Door wat je opmerkt ook te delen met de persoon in kwestie, kan je hem of haar dus ook helpen bewust te worden van een potentieel probleem.
Ongezonde stress kunnen opsporen is de eerste stap om burn-out en andere ziektes te kunnen voorkomen. En ziek zijn is geen lachertje. Als je dus slechts één zin van dit artikel onthoudt, laat het dan deze gouden tip zijn:
Wil je ongezonde stress opsporen, hou je ogen dan open voor verandering op welk vlak dan ook bij jezelf en de ander.
En merk je iets op bij je collega dat anders is dan anders, maar leuk anders? Vertel hem of haar dan resoluut: “Wow, wat zie jij er goed uit!” Wedden dat er een brede glimlach verschijnt?
Stress en burn-out herkennen voor leidinggevenden
Zin gekregen om je kennis over stress symptomen en gedragsverandingen verder te verdiepen? Wil je weten hoe je stress-overload en potentiële burn-out bij je teamleden en collega’s kan herkennen en vooral vermijden? Wil je bovendien leren hoe je hen binnen jouw bedrijfscontext kan ondersteunen?
Tryangle helpt je met veel plezier! Ontdek hier alles over hoe je als organisatie of leidinggevende kan inzetten op stress en burn-out preventie.
